

هر بار که یک صفحه وب را باز میکنیم یا با اپلیکیشنی تحت وب تعامل داریم، مجموعهای از فرآیندهای پیچیده در پشت صحنه به اجرا درمیآید تا درخواست ما پردازش شده و نتیجه در کمترین زمان ممکن نمایش داده شود. آنچه این ارتباط بین کاربر و نرمافزار را ممکن میسازد، دو جزء حیاتی در معماری سیستمهای مدرن هستند: وب سرور و سرور اپلیکیشن. این دو با وجود آنکه گاهی بهجای یکدیگر بهکار میروند، اما نقشهایی کاملاً مجزا و مکمل در عملکرد کلی سیستم دارند.
توسعه وبسایتهای سازمانی، پلتفرمهای آنلاین، نرمافزارهای خدماتی یا حتی سیستمهای مالی، بدون استفاده دقیق و هدفمند از این دو ساختار نرمافزاری، عملاً غیرممکن است. به همین دلیل، آشنایی با مفاهیم و تفاوتهای آنها نهتنها برای توسعهدهندگان، بلکه برای مدیران زیرساخت، کارشناسان فناوری اطلاعات و حتی خریداران تجهیزات دیتاسنتر نیز ضروری است.
در انتخاب سختافزار مناسب برای پیادهسازی این اجزاء، نوع عملکرد وب سرور یا سرور اپلیکیشن میتواند تعیینکننده باشد. بنابراین، هنگام خرید سرور لازم است درک درستی از نیاز نرمافزاری و نوع سرویسهایی که قرار است میزبانی شوند، وجود داشته باشد.
در عین حال، با توجه به افزایش هزینهها و نیاز روزافزون به بهینهسازی منابع، بسیاری از کسبوکارها رو به خرید سرور استوک آوردهاند. این راهکار، بهویژه برای اجرای سرویسهایی نظیر وب سرور و اپلیکیشن سرور که پایداری و عملکرد قابل قبولی را طلب میکنند، میتواند گزینهای اقتصادی و در عین حال مؤثر باشد؛ البته به شرط آنکه انتخاب سختافزار، آگاهانه و مطابق با نوع سرویس باشد.
در این مقاله از وبسایت دکتر HP، بهصورت دقیق و مرحلهبهمرحله به بررسی تفاوتها، ویژگیها، ساختار و نقش هریک از این دو مؤلفه خواهیم پرداخت. همچنین، در ادامه به کاربردهای عملی، تعامل آنها با یکدیگر و انتخاب سرورهای مناسب چه نو و چه استوک بهویژه از میان محصولات قدرتمند برند HPE نیز اشاره خواهیم کرد.
وب سرور سیستمی است که وظیفهی اصلی آن دریافت، پردازش و پاسخدهی به درخواستهای HTTP و HTTPS است. وقتی یک کاربر آدرس یک وبسایت را در مرورگر خود وارد میکند یا روی یک لینک کلیک میکند، درخواستی از مرورگر او به سروری ارسال میشود که آن را وب سرور مینامیم. این سرور پس از پردازش درخواست، محتوای موردنظر را به کاربر بازمیگرداند. محتوا ممکن است شامل صفحات HTML، فایلهای CSS و JavaScript یا تصاویر و فایلهای رسانهای دیگر باشد.
اگر محتوای درخواستی ایستا باشد، مانند یک صفحه HTML ساده، وب سرور آن را مستقیماً بازمیگرداند. اما اگر کاربر درخواستی داینامیک ارسال کرده باشد، مانند ثبت اطلاعات در فرم یا جستجوی یک محصول، وب سرور درخواست را به سرور اپلیکیشن ارجاع میدهد تا پردازشهای لازم انجام شود. در این صورت، وب سرور فقط نقش واسطهای میان کاربر و سرور اپلیکیشن ایفا میکند.
مطالعه این مقاله نیز مفید است >> آشنایی با انواع وب سرور + کاربردهای آن
در سطح نرمافزاری، وب سرور از ماژولها و سرویسهایی تشکیل شده که هرکدام وظیفه خاصی دارند. یکی از اجزای اصلی، سیستم پردازش درخواستهای HTTP است که به صورت همزمان قادر به مدیریت صدها یا هزاران درخواست ورودی خواهد بود. در کنار آن، ماژولهای امنیتی قرار دارند که برای کنترل دسترسی کاربران و تأیید هویت آنها استفاده میشوند. همچنین، یک بخش مهم دیگر، سیستم لاگگیری است که تمام فعالیتهای ورودی و خروجی را ثبت میکند.
وب سرورهای پیشرفته قابلیتهایی همچون پشتیبانی از چند دامنه، رمزگذاری ارتباطات از طریق پروتکل SSL/TLS، فشردهسازی محتوا و بارگذاری پویا ماژولها را نیز فراهم میکنند. استفاده از این امکانات باعث میشود راهاندازی وبسایتهای حرفهای و پرترافیک به بهترین شکل ممکن انجام شود. اما برای اجرای این سرویسها بهطور مؤثر، باید از سروری استفاده کرد که سختافزار آن با نیاز نرمافزاری هماهنگ باشد. از همینرو، تصمیمگیری هوشمندانه برای خرید سرور اهمیت بالایی پیدا میکند.
در دنیای فناوری، وب سرورهای مختلفی توسعه یافتهاند که هر یک با هدف خاصی طراحی شدهاند. یکی از پرکاربردترین آنها Apache HTTP Server است که بهصورت متنباز عرضه شده و در بسیاری از پروژههای تجاری و دانشگاهی بهکار میرود. وب سرور Nginx نیز به دلیل سرعت پردازش بالا و مصرف پایین منابع، محبوبیت زیادی پیدا کرده و بهویژه در سیستمهایی با ترافیک سنگین بهکار گرفته میشود. Microsoft IIS راهحل مایکروسافت برای سرورهای ویندوزی است و از قابلیتهای خاصی برای یکپارچگی با دیگر محصولات مایکروسافت برخوردار است. در این میان، LiteSpeed بهعنوان گزینهای مدرن و بسیار سریع با پشتیبانی پیشرفته از زبان PHP مطرح شده است.
انتخاب میان این وب سرورها بستگی به زیرساخت فنی، زبانهای برنامهنویسی مورد استفاده و نیاز به مقیاسپذیری دارد. در اغلب موارد، هماهنگی میان نوع وب سرور و سختافزار میزبان، نقش کلیدی در عملکرد و پایداری کل سیستم دارد.
در زمان راهاندازی یک وب سرور قدرتمند، یکی از مهمترین تصمیمها انتخاب سختافزار مناسب است. اگر وبسایتی قرار است ترافیک بالایی را تحمل کند یا چند دامنه و سرویس مختلف را میزبانی کند، لازم است از سروری استفاده شود که پردازنده پرقدرت، حافظه RAM کافی و فضای ذخیرهسازی سریع داشته باشد. این منابع سختافزاری باید با حجم و پیچیدگی درخواستهای کاربران تناسب داشته باشند تا سیستم دچار افت عملکرد یا قطعیهای مکرر نشود.
در این میان، استفاده از سرورهای مقرونبهصرفه و در عین حال قابل اعتماد، میتواند مزیت رقابتی برای کسبوکارها ایجاد کند. به همین دلیل، بسیاری از مدیران شبکه و متخصصان آیتی به سمت خرید سرور استوک روی آوردهاند. سرورهای استوک برند HPE، بهویژه مدلهایی از خانواده ProLiant، همچنان توانایی پاسخگویی به نیازهای متداول وب سرورها را دارند و در صورت انتخاب درست، میتوانند عملکردی پایدار و اقتصادی ارائه دهند.
سرور اپلیکیشن (Application Server) یک مؤلفه نرمافزاری کلیدی در معماری سامانههای مبتنی بر وب است که وظیفه اصلی آن اجرای منطق کسبوکار و پردازش درخواستهای داینامیک کاربران است. برخلاف وب سرور که فقط به ارائه فایلهای ایستا محدود میشود، سرور اپلیکیشن قادر است درخواستهایی که نیاز به تعامل با پایگاه داده، اجرای کدهای سمت سرور یا پردازش اطلاعات دارند را مدیریت کند. در واقع، سرور اپلیکیشن مغز متفکر پشت پردهی بسیاری از نرمافزارهای سازمانی، سامانههای فروشگاهی، وباپلیکیشنها و حتی پلتفرمهای خدمات ابری بهشمار میرود.
وقتی کاربری در یک وبسایت، اطلاعاتی را در یک فرم وارد میکند یا گزارشی را از سیستم درخواست میدهد، این دادهها از طریق وب سرور به سرور اپلیکیشن منتقل میشوند. سپس سرور اپلیکیشن با اجرای کدهای برنامهنویسیشده (معمولاً به زبانهایی نظیر Java، .NET، Python، PHP و …) منطق لازم را اعمال میکند، با پایگاه داده ارتباط برقرار مینماید و خروجی نهایی را به کاربر بازمیگرداند. این پردازشها معمولاً شامل بررسی اعتبار دادهها، اجرای دستورات شرطی، ثبت تراکنشها، کنترل سطوح دسترسی و تولید پاسخهای داینامیک است.
وجود این لایه مجزا به توسعهدهندگان امکان میدهد منطق پیچیده سیستم را بدون درگیر شدن با ارائه مستقیم محتوا یا مدیریت درخواستهای HTTP پیادهسازی کنند. در نتیجه، سیستم قابل نگهداریتر، امنتر و مقیاسپذیرتر خواهد بود.
سرورهای اپلیکیشن میتوانند در قالبهای مختلف و مبتنی بر معماریهای متنوعی اجرا شوند. برخی از معروفترین آنها عبارتاند از:
Java Application Servers که شامل سرورهایی نظیر Apache Tomcat، WildFly، JBoss و GlassFish هستند. این سرورها مخصوص اجرای برنامههای جاوا طراحی شدهاند و اغلب در پروژههای سازمانی مقیاسپذیر بهکار میروند.
NET Application Servers مانند Microsoft IIS همراه با ASP.NET، که مخصوص اجرای برنامههای توسعهیافته با فناوریهای مایکروسافت هستند و عموماً در سازمانهایی که بر بستر Windows فعالیت میکنند، مورد استفاده قرار میگیرند.
Node.js Application Servers که برای اجرای برنامههای جاوااسکریپت سمت سرور طراحی شدهاند و در پروژههای مدرن مبتنی بر REST API یا معماری میکروسرویس محبوبیت زیادی دارند.
Python-based Servers مانند Gunicorn یا uWSGI، که اغلب همراه با فریمورکهایی نظیر Django یا Flask بهکار میروند.
معماری اجرای سرور اپلیکیشن میتواند بهصورت تکی (Standalone) یا خوشهای (Clustered) پیادهسازی شود. در معماری خوشهای، چندین سرور اپلیکیشن بهصورت هماهنگ کار میکنند و بار پردازشی بین آنها تقسیم میشود که در نهایت موجب افزایش دسترسپذیری و پایداری سامانه خواهد شد.
سرور اپلیکیشن نسبت به وب سرور، بار پردازشی بیشتری دارد. زیرا علاوه بر دریافت و ارسال داده، مسئول اجرای کد، مدیریت جلسات کاربران، تعامل با پایگاههای داده و اعمال منطق تجاری است. بنابراین برای راهاندازی مؤثر آن، نیاز به سروری با CPU چند هستهای، ظرفیت رم بالا و زیرساخت ذخیرهسازی سریع و پایدار وجود دارد.
در بسیاری از سازمانها، با توجه به محدودیت بودجه یا نیاز به توسعه زیرساخت بدون هزینهکرد سنگین، استفاده از راهکارهایی مانند خرید سرور دست دوم منطقیتر بهنظر میرسد. اگر این سرورها از برندهایی مطمئن مانند HPE انتخاب شوند، حتی در حالت استوک نیز توان لازم برای اجرای نرمافزارهای اپلیکیشن محور را دارند و بهصورت طولانیمدت عملکرد قابل قبولی ارائه میدهند. مدلهایی مثل HPE DL380 G9 یا G10، در صورت تجهیز به رم و CPU مناسب، بهراحتی پاسخگوی حجم بالای تراکنشها و پردازشهای همزمان خواهند بود.
وب سرور و سرور اپلیکیشن اگرچه در ظاهر ممکن است مشابه بهنظر برسند، اما هر کدام نقش و وظیفه مشخص و متمایزی در معماری یک سامانه تحت وب دارند. وب سرور وظیفه دارد درخواستهای HTTP کاربران را دریافت کرده و پاسخهایی شامل فایلهای ایستا نظیر HTML، CSS، تصاویر و فایلهای جاوااسکریپت را به مرورگر ارسال کند. در مقابل، سرور اپلیکیشن بیشتر برای اجرای منطق تجاری و پردازشهای سمت سرور بهکار میرود. زمانی که کاربر درخواست پیچیدهای مانند ثبتنام، ورود به سیستم یا ارسال سفارش دارد، این وظایف به سرور اپلیکیشن ارجاع داده میشوند.
بهبیان دیگر، وب سرور در لایه ارائه (Presentation Layer) فعالیت دارد، در حالی که سرور اپلیکیشن در لایه منطق (Business Logic Layer) ایفای نقش میکند. وب سرور بدون اجرای کد و منطق پیچیده، دادهها را بهصورت ساده منتقل میکند، در حالی که سرور اپلیکیشن با تحلیل، پردازش و تعامل با بانک اطلاعاتی، پاسخ داینامیک تولید میکند.
از نظر فناوری نیز تفاوتهایی میان این دو سرور وجود دارد. وب سرورهایی مانند Apache HTTP Server یا Nginx عمدتاً برای مدیریت ترافیک وب بهینه شدهاند. این سرورها بسیار سبک و سریع هستند و توانایی بالایی در هندلکردن درخواستهای استاتیک دارند. اما سرور اپلیکیشنها نظیر Apache Tomcat، JBoss یا WebLogic، علاوهبر پشتیبانی از پروتکل HTTP، از سرویسهای پیشرفتهتری مانند امنیت سطح برنامه، مدیریت تراکنش، پردازش همزمان و اتصال به پایگاه داده بهره میبرند.
همچنین، سرور اپلیکیشنها میتوانند درخواستها را از طریق وب سرور دریافت کرده و پس از پردازش، پاسخ نهایی را برای نمایش به مرورگر برگردانند. این مدل ترکیبی باعث میشود بسیاری از پروژههای حرفهای از هر دو نوع سرور بهصورت همزمان و مکمل استفاده کنند.
بار پردازشی یکی دیگر از تمایزات مهم میان این دو سرور است. وب سرور بیشتر برای مسیریابی و ارائه فایلهای ساده فعالیت میکند و مصرف منابع پایینی دارد. اما سرور اپلیکیشن با توجه به اینکه کدهای سنگین سمت سرور را اجرا میکند و معمولاً به پایگاه داده متصل میشود، نیاز به منابع سختافزاری بالاتری دارد.
به همین دلیل در پروژههای بزرگ و پیچیده، انتخاب سرور مناسب از نظر توان سختافزاری اهمیت ویژهای دارد. برای این منظور، بسیاری از سازمانها بهجای خرید سرور نو، گزینه مقرونبهصرفهتری مانند خرید سرور استوک را در دستور کار قرار میدهند. انتخاب یک سرور دست دوم از برند HPE با قابلیت ارتقاء رم، ذخیرهساز و پردازنده، میتواند گزینهای مطمئن و هوشمندانه برای راهاندازی همزمان وب سرور و سرور اپلیکیشن باشد.
در معماری نرمافزارهای مدرن، بهندرت میتوان سیستمی را یافت که فقط با یک نوع سرور بهدرستی کار کند. وب سرور و سرور اپلیکیشن هر کدام بخشی از پازل بزرگتری بهنام زیرساخت نرمافزاری را کامل میکنند. وب سرور تخصص دارد در مدیریت ارتباط با کاربر و ارائه محتوای ایستا، در حالی که سرور اپلیکیشن منطق پردازشی را مدیریت میکند. استفاده ترکیبی از این دو، باعث بهینهسازی عملکرد کل سیستم میشود.
برای مثال، فرض کنید کاربران وارد سایت شما میشوند و درخواست مشاهده یک فرم ثبتنام را دارند. وب سرور این فرم HTML را برای مرورگر ارسال میکند. اما زمانی که کاربر فرم را پر کرده و روی دکمه ارسال کلیک میکند، دادههای ورودی به سرور اپلیکیشن ارسال میشود تا بررسی، ذخیرهسازی و پاسخ مناسب برای آن انجام شود.
استفاده جداگانه از این دو نوع سرور باعث میشود بار کاری میان آنها توزیع شود. وب سرور بدون درگیر شدن در عملیات پردازشی سنگین، پاسخهای سریعتری به درخواستهای ساده میدهد. از سوی دیگر، سرور اپلیکیشن نیز درگیر ترافیک سنگین محتوای ایستا نمیشود و روی پردازشهای حیاتی تمرکز میکند. این تفکیک وظایف، موجب افزایش سرعت پاسخگویی، کاهش تاخیر و بهبود تجربه کاربری میشود.
در عین حال، این معماری امکان مقیاسپذیری بهتر را فراهم میآورد. میتوان تعداد بیشتری وب سرور برای هندلکردن ترافیک بالا راهاندازی کرد، بدون اینکه نیاز به تغییر در سرورهای اپلیکیشن باشد و بالعکس.
وقتی وب سرور و سرور اپلیکیشن جداگانه عمل میکنند، میتوان لایههای امنیتی مستقل برای هرکدام در نظر گرفت. برای مثال، ارتباط بین کاربر و وب سرور از طریق HTTPS رمزنگاری میشود، در حالی که ارتباط بین وب سرور و سرور اپلیکیشن در یک شبکه داخلی امن منتقل میشود. این نوع تفکیک، سطح حملات احتمالی را کاهش میدهد و کنترل بیشتری روی اجزای مختلف سیستم فراهم میسازد.
این مدل حرفهای برای شرکتهایی که قصد توسعه اپلیکیشنهای تحت وب سازمانی یا فروشگاههای اینترنتی دارند، اهمیت زیادی دارد. با افزایش بار کاری در اینگونه پروژهها، نیاز به زیرساخت مناسب بیش از پیش احساس میشود. از همین رو، خرید سرور مناسب از برند معتبری مثل HPE، یک سرمایهگذاری هوشمندانه برای ارتقاء سطح عملکرد و امنیت سامانه است.
انتخاب سختافزار مناسب برای پیادهسازی وب سرور و سرور اپلیکیشن، دقیقاً مانند انتخاب پایهای محکم برای ساختن یک ساختمان است. اگر زیرساخت سختافزاری ضعیف یا نامتناسب باشد، حتی بهترین نرمافزارها نیز با کندی، قطعی یا اشکال در عملکرد مواجه خواهند شد. به همین دلیل است که در هنگام خرید سرور باید دقت ویژهای به مشخصات فنی، قابلیت ارتقاء، نوع بار کاری و بودجه در نظر گرفته شود.
برای راهاندازی یک وب سرور سبک که صرفاً محتوای ایستا را سرویسدهی میکند، میتوان از سرورهایی با منابع محدودتر (مانند پردازندههای دو هستهای، رم ۸ گیگابایتی و فضای ذخیرهسازی SSD میانرده) استفاده کرد. اما برای سرور اپلیکیشن، که پردازشهای پیچیده و اتصال مداوم به پایگاه داده دارد، نیاز به سختافزاری قدرتمندتر شامل پردازندههای چند هستهای، رم بالا و درایوهای با سرعت خواندن/نوشتن بالا ضروری است.
همچنین بخوانید >> سخت افزار سرور چیست؟
یکی از برندهایی که در حوزه زیرساختهای حرفهای و سازمانی عملکرد درخشانی دارد، برند HPE (Hewlett Packard Enterprise) است. سرورهای این برند، مخصوصاً سریهای DL و ML، با تنوع مدلها و پشتیبانی از تکنولوژیهای روز، انتخاب مناسبی برای پروژههای تحت وب محسوب میشوند. اگر قصد اجرای هر دو نوع سرور بهصورت همزمان را دارید، مدلهایی مثل HPE ProLiant DL360 یا DL380 Gen10 گزینههایی قابل اتکا هستند.
نکته قابل توجه این است که برای بسیاری از کسبوکارهای کوچک و متوسط که بهدنبال کاهش هزینهها بدون کاهش کیفیت هستند، خرید سرور دست دوم یا خرید سرور استوک از برند HPE میتواند بهترین انتخاب باشد. این سرورها پس از تست و بازبینی کامل فنی، با قیمت اقتصادیتر و عملکرد قابل قبول ارائه میشوند و قابلیت ارتقاء نیز دارند.
در انتخاب سختافزار، باید به این نکته نیز توجه داشت که چه نوع نرمافزارهایی قرار است روی سرور نصب شوند. اگر اپلیکیشن شما مبتنی بر Java EE است و از سرورهایی نظیر GlassFish یا WildFly استفاده میکنید، نیاز به رم بالاتر و CPU قدرتمندتر دارید. در حالی که اپلیکیشنهای سبک PHP یا Node.js، مصرف کمتری از منابع دارند.
همچنین، استفاده از درایوهای SSD برای افزایش سرعت لود صفحات، اتصال سریعتر به پایگاه داده و کاهش زمان پاسخگویی اهمیت بالایی دارد. مخصوصاً در شرایطی که چندین کاربر بهصورت همزمان به سامانه متصل میشوند، نقش سرعت ذخیرهسازی پررنگتر میشود.
در دنیای فناوری اطلاعات، درک تفاوتها و تعامل میان وب سرور و سرور اپلیکیشن، گامی اساسی در طراحی زیرساخت نرمافزاری موفق است. وب سرور مسئول پاسخگویی سریع به درخواستهای کاربران و ارائه محتوای ایستا است، در حالی که سرور اپلیکیشن نقش اصلی در پردازش دادهها، مدیریت منطق تجاری و ارتباط با پایگاه داده را ایفا میکند. این دو در کنار یکدیگر، یک معماری کامل و قابلاتکا را شکل میدهند.
تجربه موفق در پیادهسازی وبسایتها و سیستمهای تحت وب، تنها به انتخاب نرمافزار مناسب ختم نمیشود. بلکه انتخاب سختافزار مناسب، از جمله یک سرور قدرتمند و انعطافپذیر، نقش تعیینکنندهای در عملکرد نهایی سیستم دارد. برند HPE با ارائه سرورهایی با کیفیت، پایداری و قابلیت ارتقاء بالا، یکی از گزینههای اصلی برای اجرای مطمئن وب سرور و سرور اپلیکیشن محسوب میشود.
در نهایت، اگر بهدنبال کاهش هزینهها بدون قربانیکردن کیفیت هستید، خرید سرور استوک یا خرید سرور دست دوم از مدلهای معتبر برند HPE میتواند راهکاری هوشمندانه برای شما باشد. این انتخاب، نهتنها بودجه شما را مدیریتپذیر میکند، بلکه زیرساختی پایدار و قابل ارتقاء را نیز فراهم میسازد.
اگر برای راهاندازی یا ارتقاء سرورهای خود نیاز به مشاوره تخصصی دارید، تیم دکتر HP در کنار شماست. همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید تا بهترین انتخاب را برای کسبوکار خود داشته باشید.
تماس با ما دکتر اچ پی
سبد خرید شما خالی است.