در قطعات سخت افزاری، بخش‌های زیادی وجود دارد که هرکدام وظیفه خاص خود را دارند. بعضی از این قطعات ممکن است کوچک باشند، اما تاثیر زیادی در عملکرد کلی سیستم دارند. یکی از همین قطعات، «جامپر» است. این قطعه شاید ظاهر ساده ای داشته باشد، اما تنظیمات مهمی در سیستم به آن وابسته است.
کسانی که با سیستم‌های کامپیوتری یا سرورهای مختلف سر و کار دارند، احتمالا اسم جامپر هارد را شنیده اند. در زمان های قبل، وقتی که از درگاه‌های قدیمی مثل IDE استفاده می‌شد، برای مشخص کردن ترتیب شناسایی هاردها یا انتخاب اولویت بوت، از جامپر استفاده می‌کردند. با اینکه فناوری ذخیره سازی پیشرفت زیادی داشته، هنوز هم در برخی سیستم‌ها این قطعه دیده می‌شود و کارایی خودش را دارد.
جامپر هارد یکی از قطعات کوچک ولی کاربردی در بخش پشت بعضی از هارد دیسک‌ها یا درایوهای نوری است. ظاهر ساده ای دارد؛ جامپر یک قطعه کوچک مستطیلی شکل از جنس پلاستیک است که داخل آن یک لایه فلزی قرار دارد. این لایه فلزی دو پین نزدیک به هم را به هم متصل می‌کند. پین‌ها روی برد هارد یا سایر قطعات نصب شده اند و هر زمان جامپر روی آن‌ها قرار بگیرد، یک حالت خاص در سخت افزار فعال می‌شود. در مدل‌های قدیمی تر هاردهای IDE، برای اینکه سیستم بفهمد کدام هارد اصلی و کدام فرعی است، از همین قطعه استفاده می‌کردند.
هارد اصلی که سیستم عامل روی آن نصب شده بود، به عنوان Master تنظیم می‌شد و هارد دوم برای ذخیره اطلاعات به عنوان Slave شناخته می‌شد. همچنین، جامپر می‌توانست ویژگی‌های دیگری را فعال یا غیرفعال کند؛ مانند کاهش سرعت انتقال اطلاعات، فعال کردن حالت آماده‌باش در برخی سرورها، یا تغییر تنظیمات فرکانس. در هاردهای جدید SATA، دیگر نیازی به استفاده از جامپر نیست و در واقع نصب هارد فقط به اتصال کابل برق و اطلاعات محدود می‌شود. البته برخی مدل‌ها هنوز جای پین دارند، برای مواقعی که لازم است در تنظیمات خاص، مثل کاهش سرعت یا تغییر حالت، دستکاری صورت بگیرد.
نکته مهم دیگر اینکه جامپر فقط مختص هارد نیست. در بخش‌هایی مثل مادربرد، کارت شبکه یا حتی دستگاه‌های دیگر هم دیده می‌شود. هرچند بسیاری از تنظیمات به صورت خودکار انجام می‌گیرد، ولی در برخی شرایط خاص، تغییر دستی جامپر هنوز هم به کار می‌آید.
جامپر هارد کاربردهای متنوعی در هاردها و قطعات مختلف دارد. در ادامه، به مهم ترین کاربردهای این قطعه ساده اشاره می‌کنیم:
در زمان های قبل، وقتی دو هارد روی یک کابل IDE نصب می‌شدند، سیستم باید تشخیص می‌داد کدام یکی اصلی و کدام فرعی است. هارد اصلی سیستم عامل را اجرا می‌کرد و هارد دوم بیشتر برای ذخیره فایل‌ها به کار می‌رفت. برای مشخص کردن این ترتیب، جامپر را روی جای مناسب قرار می‌دادند.
بعضی از مادربردها و هاردها قابلیتی داشتند که بر اساس جای اتصال کابل، هارد را به صورت خودکار Master یا Slave تشخیص می‌دادند. برای این کار، باید جامپر روی پین مخصوص Cable Select قرار می‌گرفت. در صورتی که کاربر ترجیح می‌داد ترتیب را خودش مشخص کند، جامپر را در جای دیگر می‌گذاشت.
در بعضی هاردهای SATA جدید، سرعت پیش فرض ۳ گیگابیت بر ثانیه است. اما اگر سیستم فقط از سرعت پایین تر پشتیبانی کند، ممکن است هنگام کار دچار خطا شود. در چنین شرایطی، با تغییر جای جامپر می‌توان سرعت را کاهش داد تا سازگاری بین قطعات حفظ شود. همچنین برای خاموش کردن بعضی قابلیت های پیشرفته، از همین روش استفاده می‌شود.
برخی هاردهای برند وسترن دیجیتال این قابلیت را دارند که در حالت کم مصرف باقی بمانند تا وقتی که سیستم به آن‌ها نیاز پیدا کند. این ویژگی در سرورها که چند هارد به طور همزمان کار می‌کنند کاربرد بیشتری دارد. روشن کردن این حالت از طریق تنظیم پین مخصوص انجام می‌شود.
در بعضی مدل های قدیمی تر، امکان تنظیم میزان صدای هارد از طریق جامپر وجود داشت. این قابلیت حالا در مدل‌های جدید یا حذف شده یا به صورت نرم افزاری انجام می‌گیرد.
برخی مادربردهای قدیمی نمی‌توانستند هاردهایی با ظرفیت بالا را به درستی شناسایی کنند. در این موارد، جامپر ظرفیت قابل نمایش را کمتر نشان می‌داد تا سیستم دچار مشکل نشود. هرچند امروز این ویژگی کم تر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در هاردهای خیلی قدیمی دیده می‌شود.
زمانی که چند قطعه از منابع مشابه استفاده می کردند، ممکن بود تداخل به وجود بیاید. با جا به جایی جامپر روی کارت صدا یا شبکه، می‌شد آدرس دهی را به گونه ای تنظیم کرد که مشکلی پیش نیاید. حالا بیشتر این فرایندها به صورت خودکار انجام می‌شود و کمتر نیازی به تنظیم دستی است.
جامپر صرفا مربوط به هارد دیسک نیست. این قطعه روی بردهای گوناگون گذاشته می‌شود تا پارامتر یا ویژگی خاصی کنترل شود. در ادامه، دستگاه‌هایی که اغلب جامپر دارند را مرور می‌کنیم:
روی مادربرد، تعدادی پین وجود دارد که کنار آن‌ها نوشته‌هایی مانند Clear CMOS یا BIOS Config دیده می‌شود. برای مثال، اگر کسی بخواهد بایوس را ریست کند، در بیشتر مادربردها دو یا سه پین مخصوص این کار تعبیه شده است.جامپر با جا به جا شدن یا برداشتن، باعث پاک شدن تنظیمات ذخیره‌شده یا بازگشت به حالت کارخانه می‌گردد. همچنین در بُردهای قدیمی امکان داشت جامپرهایی برای انتخاب فرکانس پردازنده، تنظیم ولتاژ یا فعال کردن یک خط PCI ویژه وجود داشته باشد.
در برخی مادربردها، قطعه ای به نام جامپر برای بازگرداندن تنظیمات بایوس به حالت اولیه در نظر گرفته شده است. این ویژگی زمانی به کار می‌آید که رمز عبور تنظیم شده در بایوس فراموش شود. با جا به جا کردن جامپر روی محل مشخص‌شده، تمام تنظیمات بایوس پاک می‌شود و سیستم به وضعیت کارخانه برمی‌گردد. این روش کمک می کند بدون نیاز به باز کردن قفل نرم افزاری یا مراجعه به خدمات تخصصی، خودش مشکل را برطرف کند.
در درایوهای نوری قدیمی که از رابط IDE استفاده می‌کردند و جامپر کاربردی مشابه هارد دیسک داشت. این قطعه کوچک، برای مشخص کردن ترتیب دسترسی سیستم به درایوها به کار می‌رفت. زمانی که دو درایو اپتیک به طور همزمان روی یک کابل نصب می‌شدند، یکی باید در حالت Master و دیگری در حالت Slave تنظیم می‌شد. در غیر این صورت، سیستم نمی‌توانست به درستی تشخیص دهد که ابتدا به کدام درایو دسترسی پیدا کند. تنظیم درست جامپر در این درایوها باعث می‌شد بوت و خواندن اطلاعات از دیسک‌ها بدون مشکل انجام شود.
بعضی کارت‌های صدا یا گرافیک که سال‌های قبل تولید می‌شدند، دارای پین‌هایی برای پیکربندی رزولوشن یا فرکانس کاری بودند. جامپر اجازه می‌داد که افراد به شیوه ای کاملا دستی سرعت پردازنده گرافیکی را کم یا زیاد کنند یا حتی برخی خروجی‌های کارت صدا را جابه‌جا نمایند. هرچند مدل های جدید کارت گرافیک و صدا به شیوه‌های مکانیکی نیازی ندارند.
در کارت‌های شبکه قدیمی که از اسلات‌های ISA یا PCI استفاده می‌کردند، جامپرها برای تنظیم دستی منابع سخت افزاری مانند IRQ یا آدرس I/O به کار می‌رفتند. در این مدل‌ها، کاربر باید موقعیت دقیق جامپر را طوری انتخاب می‌کرد که بین کارت شبکه و سایر قطعات تداخلی پیش نیاید. مودم‌های Dial-up هم نمونه ای دیگر بودند که تنظیمات مشابهی داشتند. بعضی از این مودم‌ها چندین پروتکل را پشتیبانی می‌کردند و برای جلوگیری از ناسازگاری در سیستم، جامپر هارد باید روی پین مشخصی قرار می‌گرفت.
در سرورها، گاهی ماژول هایی دیده می‌شود که برای مدیریت از راه دور، اتصالات اضافه یا پشتیبانی RAID هستند. برخی از آن‌ها با یک بلوک جامپر فعال یا غیرفعال می‌شوند. در بردهای صنعتی خاص که برای کنترل دستگاه‌های مختلف استفاده می‌شوند، جامپر ابزاری است که برای تغییر منبع تغذیه، قطع یا وصل خطوط سیگنال و موارد مشابه به کار می‌رود.
بعضی رم‌ها یا ماژول‌هایی که قبلا روی سرور سوار می‌شدند، بلوک جامپر داشتند تا سطح تاخیر (Timing) یا فرکانس ماژول را کاربر تعیین کند.
هارد دیسک‌های سنتی، بیشتر از نوع IDE بودند و برای شناسایی دقیق آن‌ها توسط سیستم، وجود جامپر ضروری بود. چون هر کابل IDE دو دستگاه را پشتیبانی می‌کرد، باید یکی به عنوان دیسک اصلی (Master) و دیگری به عنوان دیسک فرعی (Slave) تنظیم می‌شد. اگر جامپر در جای مناسب قرار نمی‌گرفت، سیستم نمی‌توانست به درستی تشخیص دهد که کدام دیسک باید بوت شود و حتی ممکن بود اصلا هیچ هاردی شناسایی نشود.
اما در مدل‌های جدید که از رابط SATA استفاده می‌کنند، برای هر هارد یک کابل جداگانه در نظر گرفته شده است. بنابراین دیگر نیازی به تعیین Master یا Slave نیست. همچنین بیشتر تنظیمات فنی به صورت خودکار انجام می‌شود و جامپر نقش کمرنگ تری دارد. فقط در موارد خاص، مانند کاهش سرعت انتقال به 3 یا 1.5 گیگابیت در ثانیه یا هماهنگی با سیستم‌های قدیمی تر، جا به جایی جامپر کاربرد پیدا می‌کند.
در شرایطی که گاهی نیاز است هارد با جامپر پیکربندی شود، ممکن است این سوال پیش آید که چه زمانی باید سراغ خرید جامپر هارد برویم؟ فهرست زیر موارد مهمی در این باره را نشان می‌دهد:
پیش از خرید جامپر، باید مطمئن شویم که هارد دیسک ما به هر دلیلی به آن نیاز دارد. اگر هارد شما SATA مدرن است، شاید هرگز از جامپر استفاده نکند. باید دفترچه سازنده یا وبسایت رسمی هارد چک شود تا بفهمید آیا پین های کاربردی برای تنظیم محدودیت سرعت یا فعال سازی قابلیت خاصی وجود دارد یا خیر.
هر برند ممکن است جایگاه پین‌ها را متفاوت طراحی کرده باشد. باید بدانید دقیقا کدام پین‌ها برای چه هدفی به کار می‌روند و سپس جامپر هماهنگ را خریداری کنید.
جامپرها همه در یک اندازه نیستند. اگرچه اغلب جامپرهایی که روی هارد دیسک یا کارت‌های توسعه می‌بینیم شبیه هم هستند، ولی روی بعضی بردهای کوچک تر ممکن است انواع مینیاتوری وجود داشته باشد. هنگام خرید باید دقت کرد که ارتفاع و پهنای بلوک جامپر با جایگاه پین سازگار باشد.
جامپر برای وصل کردن دو پین است. باید قسمت درون جامپر رسانای مناسب داشته باشد. اکثر جامپرهای تجاری چنین خاصیتی دارند و احتمال خرابی کم است ولی اگر جنس نامرغوب باشد، ممکن است اتصال را به درستی برقرار نکند.
اگر هارد از قبل یک جامپر دارد و شما می‌خواهید جای آن را تغییر دهید، شاید نیازی به خرید قطعه اضافه نباشد. در واقع همان جامپر فابریک هارد کفایت می‌کند. اما اگر جامپر را گم کرده اید یا می‌خواهید برای مجموعه ای از هاردهای قدیمی جامپر داشته باشید، خرید بسته چند تایی صرفه بیشتری خواهد داشت.
هرچند جامپر ابزاری ابتدایی است، ولی پین‌ها در برندهای گوناگون ممکن است فاصله کمی با هم داشته باشند. بهتر است یا جامپر را به صورت فابریک از شرکت سازنده تهیه کرده یا از فروشندگانی خرید کنید که محصولات استاندارد ارائه می کنند.
برخی کاربران خیال دارند سرعت هارد را کم کنند تا بتوانند روی سرور کهنه ای نصب کنند. بعضی دیگر می‌خواهند ویژگی PM2 یا مدیریت توان را روشن کنند. یا شاید عده ای دنبال محدود کردن نویز الکترومغناطیسی هستند. بهتر است پیش از خرید، دقیق بدانید هدف شما چیست تا از فروشنده درباره پین‌های مربوطه سوال کنید.
سرورهای HP گاهی با هاردهایی از نوع SATA یا SAS کار می‌کنند. بعضی هاردهای SAS نیز ممکن است جامپر داشته باشند. اگر قصد دارید روی سرور HP قدیمی، هارد جدیدی بگذارید، باید دفترچه یا وبسایت برند را بخوانید تا متوجه شوید آیا نیاز به جا به جایی جامپر هست یا نه.
کسانی که به دنبال خرید سرور HP یا قطعات مرتبط با این برند هستند، گزینه های متعددی برای انتخاب دارند. دکتر اچ پی یکی از فروشگاه هایی است که انواع سرورهای HP و لوازم جانبی مرتبط را عرضه می‌کند. در این فروشگاه، مدل‌های گوناگونی از سرورهای سری G، هاردهای مختلف، سوئیچ سیسکو و کنترلر RAID در دسترس هستند. افرادی که نیاز به خرید دارند، می‌توانند از طریق تماس تلفنی با شماره 02191008413 یا مراجعه مستقیم، مشاوره بگیرند و محصول مورد نظر خود مانند هارد، پاور سرور یا سایر قطعات تخصصی را انتخاب کنند.
جامپر هارد یک واسطه کوچک ولی مهم در بخش سخت افزار است. در دیسک‌های SATA، استفاده از این قطعه تا حد زیادی کاهش یافته است، اما همچنان در برخی موارد همین قطعه کوچک می‌تواند ترتیب بوت سیستم را تعیین کند یا سرعت درایو را محدود نماید. زمانی که از هارد دیسک IDE یا مادربردهای قدیمی استفاده می شود، توجه به جایگاه و نحوه نصب این قطعه برای راه اندازی صحیح سیستم اهمیت زیادی پیدا می‌کند. پین‌های جامپر تنها به هارد محدود نمی‌شوند و در بخش‌هایی مثل مادربرد سرور، کارت شبکه، کارت صدا و درایو نوری نیز دیده می‌شوند. در بردهای صنعتی یا تجهیزات سروری هم گاهی لازم است از جامپر برای تغییر تنظیمات به صورت سریع و ساده استفاده شود.
هنگام خرید این قطعه بهتر است ابتدا دفترچه راهنمای دستگاه بررسی شود تا جایگاه دقیق هر پین و کارکرد آن مشخص شود. این کار باعث می‌شود از نصب اشتباه جلوگیری شود. همچنین دقت به جنس، اندازه و تطابق آن با مدل هارد یا برد اهمیت زیادی دارد. جامپر این امکان را به افراد می‌دهد که برخی تنظیمات سخت افزاری را تغییر دهند. وجود این قطعه کوچک گاهی اوقات می‌تواند مسیر راه اندازی را هموار کند. نداشتن آگاهی نسبت به آن، ممکن است باعث شود دسترسی به بعضی قابلیت های خاص هارد غیرممکن شود یا در سرورهای قدیمی، سیستم روشن نشود.
1) چرا هنوز بعضی از هاردهای SATA جامپر دارند؟
در برخی هاردهای SATA، شرکت سازنده پین‌هایی تعبیه کرده است تا کاربر در صورت نیاز بتواند تنظیماتی مانند کاهش سرعت انتقال یا مدیریت مصرف انرژی را فعال کند. اگرچه این قابلیت در مدل های جدید کمتر دیده می‌شود، اما وجود آن در برخی مدل‌های قدیمی تر باعث می‌شود هماهنگی بیشتری با سیستم‌های قدیمی برقرار شود.
2) آیا جامپر روی امنیت اطلاعات تاثیری دارد؟
جامپر خودش نقشی در محافظت از اطلاعات ندارد. این قطعه فقط وضعیت برخی پین‌ها را تغییر می‌دهد. البته گاهی تنظیم‌هایی مثلMaster/Slave یا محدود کردن سرعت، باعث می‌شود ارتباط پایدارتر شود.
3) آیا ممکن است جامپر خراب شود؟
جامپرها معمولا قطعاتی ساده و کوچک هستند. اگر فشار زیادی به آن‌ها وارد شود یا هنگام جدا کردن، محکم کشیده شوند، ممکن است شکسته یا خم شوند. با این حال، در استفاده معمولی خیلی کم پیش می آید که خراب شوند. در صورت آسیب، می‌توان خیلی راحت یک جامپر جایگزین تهیه کرد.
4) چطور مطمئن شویم جامپر را درست جا زده ایم؟
روی بدنه هارد یا در دفترچه آن راهنمایی های لازم برای محل دقیق پین‌ها چاپ شده است. کافی است به آن دقت کنید و جامپر را طبق همان راهنما جا بزنید. بعد از روشن کردن سیستم، اگر هارد شناخته و یا تنظیم مورد نظر فعال شد، یعنی کار درست انجام شده است. اگر نشد، می توان یک بار دیگر محل آن را عوض کرد تا نتیجه مطلوب به دست آید.
