خرابی باتری بایوس یکی از مشکلات پنهان ولی تأثیرگذار در عملکرد صحیح کامپیوترهاست که ممکن است بسیاری از کاربران بدون اطلاع از آن، با اختلالاتی مثل برگشتن تاریخ سیستم یا خطاهای بوت مواجه شوند. باتری بایوس (CMOS Battery) قطعه‌ای کوچک ولی حیاتی است که وظیفه دارد تنظیمات پایه‌ای سیستم مانند ساعت، تاریخ و پیکربندی BIOS را حتی در زمان خاموش بودن دستگاه حفظ کند. در این مقاله به بررسی علائم خرابی این باتری و راهکارهای تشخیص آن می‌پردازیم تا از بروز مشکلات ناگهانی جلوگیری کنیم.
باتری بایوس (BIOS Battery) که معمولاً با نام “باتری CMOS” نیز شناخته می‌شود، یک باتری کوچک دایره‌ای شکل است که روی مادربرد کامپیوتر قرار دارد. وظیفه اصلی این باتری تأمین برق برای چیپ CMOS (حافظه‌ای کوچک روی مادربرد) است، تا اطلاعات پیکربندی سیستم حتی زمانی که کامپیوتر خاموش است، حفظ شود.
تنظیماتی مثل ترتیب بوت، فعال/غیرفعال بودن پورت‌ها، پسورد BIOS، حالت SATA (AHCI یا RAID) و سایر پیکربندی‌ها داخل حافظه‌ای به نام CMOS ذخیره می‌شوند. باتری بایوس برق این حافظه را تأمین می‌کند تا اطلاعات در زمان خاموش بودن سیستم از بین نرود.
نگه‌داشتن ساعت و تقویم سیستم:
اگر باتری بایوس خراب شود، ساعت و تاریخ سیستم پس از هر بار خاموش و روشن شدن به تنظیمات پیش‌فرض (معمولاً سال 2000 یا 1980) بازمی‌گردد.
تنظیمات BIOS برای فرآیند بوت ضروری‌اند. باتری بایوس کمک می‌کند تا این تنظیمات همیشه در دسترس باشند و سیستم بدون اختلال راه‌اندازی شود.
نکته: بدون این باتری، کامپیوتر همچنان می‌تواند روشن شود، ولی با مشکلاتی مثل ریست شدن زمان، پیام‌های خطا و نیاز به ورود مداوم به BIOS مواجه خواهد شد.
خرابی باتری بایوس (CMOS) ممکن است در ظاهر موضوع ساده‌ای به نظر برسد، اما در عمل می‌تواند مشکلات جدی و آزاردهنده‌ای به‌وجود بیاورد، مخصوصاً در سیستم‌های حساس مثل سرورها یا کامپیوترهایی با تنظیمات خاص. در ادامه دلایل مهم بودن این باتری و مشکلاتی که خرابی آن ایجاد می‌کند را توضیح می‌دهم:
اگر باتری خراب شود، تنظیمات BIOS/UEFI در هر بار خاموش شدن سیستم به حالت پیش‌فرض کارخانه برمی‌گردد. این موضوع می‌تواند باعث شود:
ترتیب بوت اشتباه شود (مثلاً سیستم به جای بوت از هارد، از CD بوت می‌شود یا اصلاً بوت نمی‌شود)
تنظیمات حالت SATA تغییر کند (از AHCI به IDE یا بالعکس)، که منجر به کرش ویندوز یا عدم شناسایی دیسک می‌شود
فعال یا غیرفعال شدن ناخواسته سخت‌افزارها (مثل درگاه USB یا کارت شبکه)
تاریخ و ساعت نادرست می‌تواند مشکلاتی مثل زیر ایجاد کند:
بروز خطا در هنگام اجرای نرم‌افزارهایی که به تاریخ سیستم حساس هستند
مشکل در اتصال به اینترنت و سایت‌هایی با گواهی SSL (مثل خطای certificate expired)
ایجاد خطا در لاگ‌گیری یا ثبت اطلاعات در سرورها
بعضی مادربردها در صورت خراب بودن باتری، در هر بار روشن شدن پیغام خطا می‌دهند و کاربر باید با زدن کلیدی مثل F1 سیستم را به صورت دستی بوت کند. در محیط‌های بدون مانیتور یا اتوماسیون (مثل سرورها یا سیستم‌های کنترل صنعتی)، این موضوع می‌تواند منجر به توقف کامل سیستم شود.
در سیستم‌هایی که از فناوری‌هایی مانند RAID یا مجازی‌سازی (VT-x / AMD-V) استفاده می‌شود، ریست شدن تنظیمات BIOS ممکن است باعث شود:
آرایه‌های RAID از کار بیفتند یا اطلاعات غیرقابل دسترسی شوند
ماشین‌های مجازی اجرا نشوند
برخی تنظیمات امنیتی سیستم نیز در BIOS قرار دارند (مثل قفل بوت، پسورد BIOS، یا غیرفعال‌سازی پورت‌ها). با ریست شدن این موارد، امنیت سیستم به خطر می‌افتد.
اگر این مشکلات رو در سیستم خودت تجربه کردی، احتمالش هست که باتری بایوس ضعیف یا خراب شده باشه.
باتری بایوس (CMOS) یکی از اجزای کوچک اما بسیار حیاتی در مادربرد کامپیوتر است که وظیفه آن حفظ تنظیمات BIOS و نگهداری تاریخ و ساعت سیستم در زمان خاموش بودن دستگاه می‌باشد. این باتری انرژی لازم برای حافظه CMOS را تأمین می‌کند تا تنظیمات مهم مانند ترتیب بوت، وضعیت درگاه‌ها، حالت‌های SATA و دیگر پیکربندی‌های سخت‌افزاری از بین نروند. در صورت خرابی باتری، سیستم با مشکلاتی مانند ریست شدن تاریخ، از دست رفتن تنظیمات و گاه حتی عدم توانایی در بوت صحیح روبرو می‌شود. به همین دلیل، تعویض به‌موقع این باتری به‌ویژه در سیستم‌های حساس مانند سرورها اهمیت بالایی دارد.
خرابی باتری بایوس دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که اغلب به مرور زمان و شرایط محیطی مربوط می‌شوند. در ادامه مهم‌ترین علل خرابی این باتری آورده شده است:
باتری‌های بایوس معمولاً از نوع لیتیمی هستند (مانند CR2032) و عمر مفید آن‌ها بین ۳ تا ۵ سال است. بعد از این مدت، به‌طور طبیعی ظرفیت خود را از دست می‌دهند.
قرار گرفتن مادربرد در معرض حرارت زیاد، مانند محیط‌های صنعتی یا کیس‌هایی با تهویه نامناسب، باعث تسریع در فرسایش باتری می‌شود.
در برخی موارد، قطع مکرر برق یا شوک‌های الکتریکی می‌تواند باعث فشار بیشتر به سیستم و تخلیه سریع‌تر باتری شود.
اگر سیستم برای مدت طولانی خاموش باشد، باتری همچنان باید تنظیمات را حفظ کند و چون سیستم هیچ‌گاه روشن نمی‌شود تا باتری استراحت کند، سریع‌تر تخلیه می‌شود.
گاهی خرابی در مدارهای تغذیه CMOS روی مادربرد یا تماس ضعیف بین باتری و سوکت آن، می‌تواند باعث عملکرد نادرست باتری شود، حتی اگر باتری نو باشد.
برخی باتری‌های ارزان‌قیمت یا بی‌کیفیت، حتی اگر نو باشند، دوام کمتری دارند و زودتر خراب می‌شوند.
برای تست و تشخیص خرابی باتری بایوس (CMOS)، چند روش ساده اما مؤثر وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای اطمینان از سالم بودن باتری استفاده کرد. در ادامه این روش‌ها را به ترتیب توضیح می‌دهم:
یکی از واضح‌ترین نشانه‌ها این است که بعد از خاموش کردن کامل سیستم (قطع برق)، هنگام روشن شدن مجدد:
تاریخ و ساعت به زمان پیش‌فرض بازمی‌گردد (مثلاً 01/01/2000)
پیغام‌هایی مانند زیر روی صفحه ظاهر می‌شود:
CMOS Checksum Error
Time and Date Not Set
Press F1 to Continue
ترتیب بوت تغییر کرده یا سیستم بالا نمی‌آید تا تنظیمات BIOS اصلاح شود.
وارد تنظیمات BIOS شوید (معمولاً با فشردن کلید Del، F2 یا F10 هنگام بوت).
ساعت و تاریخ را تنظیم کنید، سپس سیستم را خاموش کنید و برق را از آن جدا کنید.
چند ساعت یا یک روز بعد، دوباره سیستم را روشن کرده و وارد BIOS شوید.
اگر تنظیمات به حالت اول برگشته، باتری احتمالاً خراب است.
اگر به ابزار دسترسی داری، می‌تونی ولتاژ باتری رو اندازه بگیری:
باتری بایوس (معمولاً CR2032) را از مادربرد خارج کن.
با یک مولتی‌متر، ولتاژ آن را اندازه بگیر.
ولتاژ نرمال: بین ۲.۸ تا ۳.۰ ولت
اگر ولتاژ کمتر از ۲.۵ ولت باشد، باتری ضعیف یا خراب است و باید تعویض شود.
نکته مهم: باتری سالم هم گاهی ممکنه به دلیل مشکلات مادربرد درست کار نکند، پس اگر بعد از تعویض باتری، باز هم مشکل پابرجاست، ممکنه مشکل از خود مادربرد یا تنظیمات BIOS باشه (مثل نیاز به ریست کامل تنظیمات BIOS)
تعویض باتری بایوس در سرورها تقریباً مشابه با کامپیوترهای رومیزی است، اما به دلیل طراحی متفاوت، جایگاه باتری ممکن است کمی متفاوت باشد و دسترسی به آن نیاز به دقت بیشتری داشته باشد. در ادامه، مراحل تعویض باتری بایوس در سرورها (مانند سرورهای HP یا Dell) را توضیح می‌دهم:
باتری جدید را با همان مدل جایگزین کن.
باتری بایوس وظیفه دارد اطلاعات حیاتی مانند تاریخ، ساعت و تنظیمات BIOS را حتی در زمان خاموش بودن سیستم حفظ کند. اگر این باتری ضعیف شود یا از کار بیفتد، سرور با مشکلاتی مانند ریست شدن تنظیمات، خطاهای بوت، یا عدم شناسایی درایوها مواجه خواهد شد. این اختلالات ممکن است عملکرد سرور را مختل کرده و باعث اختلال در سرویس‌دهی شبکه شوند. بنابراین در فرآیند نگهداری و تعمیرات سرور اچ پی، بررسی و تعویض دوره‌ای باتری بایوس نقش کلیدی در پیشگیری از خرابی‌های احتمالی دارد.
باتری بایوس (CMOS Battery) قطعه‌ای کوچک روی مادربرد است که وظیفه دارد هنگام خاموش بودن سیستم، تنظیمات BIOS و تاریخ/زمان را حفظ کند.
مهم‌ترین علائم:
ریست شدن تاریخ و ساعت پس از خاموشی
پیام‌های خطا مانند:
CMOS Checksum Error
Time and Date Not Set
ریست شدن تنظیمات بوت یا بایوس
معمولاً بین ۳ تا ۵ سال عمر دارد. البته بسته به شرایط دما و استفاده، ممکن است زودتر تخلیه شود.
خیر. تعویض باتری فقط تنظیمات BIOS را ریست می‌کند، ولی اطلاعات هارد، ویندوز و فایل‌ها کاملاً سالم باقی می‌مانند.
باید وارد BIOS شوید و موارد زیر را مجدد تنظیم کنید:
رایج‌ترین مدل CR2032 است؛ یک باتری سکه‌ای لیتیمی 3 ولت. در برخی سرورها یا لپ‌تاپ‌ها ممکن است باتری با سیم و کانکتور باشد.
بله، سیستم معمولاً بالا می‌آید ولی تاریخ، ساعت و برخی تنظیمات هر بار ریست می‌شوند و ممکن است در بوت شدن یا تشخیص هارد اختلال ایجاد شود.
بله، تمام سرورها دارای باتری CMOS هستند که در نگهداری تنظیمات BIOS، زمان‌بندی رویدادها و گاهی تنظیمات RAID نقش دارد.
در نهایت، خرابی باتری بایوس می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند ریست شدن تاریخ و تنظیمات سیستم، اختلال در بوت شدن، و حتی از کار افتادن برخی سرویس‌های حیاتی شود؛ به‌ویژه در سرورها که پایداری عملکرد بسیار مهم است. تعویض به‌موقع این باتری ساده اما کلیدی، نقش مهمی در جلوگیری از این اختلالات دارد. اگر قصد خرید سرور اچ پی یا خرید سرور استوک را دارید، پیشنهاد می‌شود حتماً از سلامت باتری بایوس اطمینان حاصل کنید یا آن را با باتری نو جایگزین نمایید. همچنین می‌توانید برای تهیه سرورهای قابل اطمینان و بررسی فنی دقیق، به سایت دکتر سرور اچ پی مراجعه کرده و از تجربه تخصصی این مجموعه بهره‌مند شوید.
