در فضای اینترنت، سیستم‌هایی وجود دارند که به سرعت امکان انتقال اطلاعات را فراهم می‌کنند. یکی از مهم ترین این سیستم‌ها، وب سرور است. زمانی که فردی صفحه ای را در مرورگر خود باز می‌کند، وب سرور میان کاربر و اطلاعات سایت، مانند یک واسطه عمل می‌کند. هر سایتی باید اطلاعات خود را در جایی ذخیره کند تا کاربران بتوانند از مکان‌های مختلف به آن دسترسی داشته باشند. این اطلاعات می‌تواند شامل متن، عکس یا فایل‌های دیگر باشد که در مدت زمان بسیار کوتاهی به فرد درخواست کننده ارسال می‌شود.
وب سرور سیستمی است که اطلاعات سایت‌ها را ذخیره کرده و به درخواست کاربران پاسخ می‌دهد. کار اصلی آن این است که وقتی شخص، آدرس یک سایت را در مرورگر وارد می‌کند، درخواست او را دریافت کرده و اطلاعات مورد نظر را به او برگرداند. به عنوان مثال، اگر کاربری بخواهد صفحه ای را باز کند، وب سرور فایل‌های مربوط به آن صفحه را پیدا کرده و به مرورگر ارسال می‌کند.
از نظر سخت افزاری، وب‌سرور دستگاهی است که فایل‌های سایت‌ها روی آن نگهداری می‌شود. از دید نرم افزاری، این سیستم شامل برنامه‌هایی است که درخواست‌ها را پردازش کرده و پاسخ مناسب را آماده می‌کنند. وب‌سرورها از پروتکل‌هایی مثل HTTP و HTTPS برای انتقال اطلاعات استفاده می‌کنند و گاهی از پروتکل‌های دیگری مانند FTP نیز استفاده می کنند.
این سیستم فقط واسطه ای بین مرورگر و سرور نیست؛ بلکه درخواست‌ها را تحلیل کرده و در صورت نیاز، اطلاعات را از پایگاه مربوطه دریافت و پردازش می‌کند. بدون وجود وب‌سرورها، نمایش سایت‌ها در اینترنت ممکن نیست. این سیستم‌ها به صورت مداوم فعال هستند و خدمات خود را در اختیار افراد قرار می‌دهند.
در وب‌سرور استاتیک، صفحات وب بدون تغییر به مرورگر فرستاده می‌شوند. معنایش این است که فایل‌های HTML و سایر منابع، دقیقا به شکلی که در فضای میزبانی ذخیره شده اند، تحویل داده می‌شوند. چنین وب‌سروری معمولا برای سایت‌هایی کاربرد دارد که محتوای ثابتی دارند و ضرورتی برای به روزرسانی در لحظه ندارند. سرعت پاسخ این وب سرورها بالاست، چون پردازش چندانی روی درخواست کاربر صورت نمی‌گیرد.
در نقطه مقابل، وب سرور دینامیک قرار دارد. در اینجا، محتوای وبسایت پیش از ارسال، دستخوش تغییر یا افزودن اطلاعاتی از پایگاه می‌شود. زبان‌های برنامه نویسی سمت سرور مانند PHP، Python، Ruby یا ASP.NET در چنین محیطی فعال هستند تا محتوای پویا بسازند. این فرایند باعث می‌شود برای هر درخواست، پاسخ متفاوتی بر اساس شرایط فراهم شود؛ مثلا در فروشگاه اینترنتی، محتوای صفحه یک محصول ممکن است در طول روز چندین بار تغییر کند. وب سرور دینامیک چنین کاری را ممکن می‌کند.
وقتی مرورگر آدرس یک سایت را وارد می‌کند، این درخواست به شکل HTTP به سرور ارسال می‌شود. آدرس مورد نظر از طریق سیستم DNS به سرور منتقل شده و سرور شروع به جست و جوی فایل‌های مرتبط می‌کند. اگر فایل مورد نظر پیدا شود، همان فایل به مرورگر فرستاده می‌شود. اما اگر فایل موجود نباشد یا مشکلی پیش بیاید، خطاهایی مانند ۴۰۴ نمایش داده می‌شود. مرورگر پس از دریافت فایل، آن را پردازش کرده و به شکل یک صفحه وب به کاربر نشان می‌دهد.
در مواردی که سرور نتواند پاسخی از بخش‌های دیگر دریافت کند یا مشکلی در عملکرد آن رخ دهد، خطاهایی مانند ۵۰۴ ظاهر می‌شوند. در حالت عادی، سرور همیشه آماده است تا درخواست‌ها را در سریع ترین زمان ممکن پاسخ دهد. این فرایند، اساس عملکرد وب را تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود کاربران بتوانند به اطلاعات مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند.
انتخاب یک وب سرور به نیازهای فنی و سطح انتظارات کاربران بستگی دارد. هر سرور ویژگی‌های خاص خود را دارد و ممکن است در شرایط خاص عملکرد بهتری داشته باشد. در ادامه، به برخی از انواع پرکاربرد این سرورها اشاره می‌شود که هرکدام برای محیط‌های مختلف ساخته شده اند و قابلیت‌های متفاوتی دارند. این انتخاب باید بر اساس نیازهای پروژه و شرایط فنی انجام شود تا بهترین نتیجه به دست آید.
آپاچی را می‌توان یکی از قدیمی ترین و پراستفاده ترین برنامه‌های وب‌سرور دانست. این محصول رایگان و متن باز، روی پلتفرم‌های گوناگونی مثل لینوکس و ویندوز قابل اجراست. یکی از دلایل محبوبیت آپاچی، قابلیت توسعه و پیکربندی بالا از راه ماژول‌ها است. این وب‌سرور از زبان‌های مختلف پشتیبانی می‌کند و برای سایت‌های کوچک تا بسیار بزرگ گزینه جذابی محسوب می‌شود.
انجین ایکس به دلیل ساختار خاص خود، توانایی مدیریت تعداد زیادی درخواست را دارد. این ویژگی باعث شده است که سایت‌هایی که بازدید کنندگان زیادی دارند، از آن استفاده کنند. علاوه بر این، انجین ایکس می‌تواند وظایفی مانند توزیع بار ترافیک بین چند سرور (لود بالانسینگ) و همچنین پروکسی معکوس را انجام دهد. به همین دلیل، برای افرادی که نیاز دارند ترافیک را میان چندین سرور تقسیم کنند، انتخابی کارآمد به شمار می‌رود.
محصولی از شرکت مایکروسافت است که فقط روی سیستم‌عامل ویندوز فعالیت می‌کند. این وب سرور با فناوری ASP.NET همخوانی دارد و برای سازمان‌ها و تیم‌هایی که سرویس‌های ویندوزمحور می‌خواهند، مناسب است. البته IIS متن باز نیست و برای کاربرد گسترده ممکن است نیاز به خرید لایسنس یا پرداخت هزینه‌های دوره‌ای داشته باشد.
لایت اسپید یکی از گزینه‌های جدیدتر در مقایسه با آپاچی و انجین ایکس به شمار می‌آید. بسیاری معتقدند که این وب سرور سرعت بیشتری دارد و منابع سیستم مانند پردازنده و حافظه را کمتر مصرف می‌کند. همچنین، لایت اسپید به خوبی با کنترل پنل‌های محبوبی مثل سی پنل و دایرکت ادمین هماهنگ است. نصب آسان، ثبات بالا و داشتن ماژول‌های پیشرفته برای کش کردن اطلاعات، از ویژگی‌های مهم این وب‌سرور است.
این وب‌سرور روی سبک وزن بودن تمرکز دارد و برای پروژه‌هایی که تمایل به مصرف کم منابع سرور دارند، مناسب است. وبلاگ‌های کوچک یا سایت‌های ساده، گاهی از این گزینه ساده استفاده می‌کنند.
وب سرور علاوه بر نمایش صفحات سایت، نقش بیشتری در سرویس‌های مختلف اینترنتی دارد. اول از همه، وب سرور سازوکاری برای میزبانی وبسایت فراهم می‌کند تا صفحات درخواستی، برای مخاطبان بارگیری شوند. بخش دیگری از کار آن، مدیریت درخواست‌های FTP است. وب سرور گاهی برای جا به جایی فایل‌ها در یک شبکه هم به کار می‌رود و اطلاعات شما را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می‌کند.
از سوی دیگر، ارسال و دریافت ایمیل‌ها می‌تواند وابسته به بخشی از عملکرد وب‌سرور باشد. هرچند برای ایمیل، Mail Server کاربرد مستقیم دارد، اما احراز هویت کاربران و تنظیم دسترسی‌ها به تنظیمات وب‌سرور وابسته است. از طرفی، بررسی‌های امنیتی و نظارتی نیز بخشی از عملکرد این ابزار است. بنابراین، وب سرور تنها به بارگذاری صفحات محدود نمی‌شود و در مدیریت پروتکل‌ها، پشتیبان گیری و کش کردن اطلاعات، نقش بسزایی دارد و باعث می‌شود سایت‌ها به صورت مداوم در دسترس باشند.
پیش از گزینش وب‌سرور، باید به چند نکته توجه کرد تا در نهایت پاسخگویی سایت به شکل بهتری صورت گیرد:
سرور مفهومی کلی است، یعنی یک دستگاه یا رایانه که نسبت به نوع خدماتی که برعهده دارد، دسته بندی می‌شود. گاهی این سرور برای نگهداری بانک‌های اطلاعات استفاده می‌شود، گاهی برای میزبانی فایل‌ها یا حتی مدیریت ایمیل‌ها. پس سرور، سخت افزاری است که می‌تواند وظایف مختلفی را پیش ببرد.
در مقابل، وب‌سرور در نگاه نرم افزاری همان ابزاری است که ارسال و دریافت صفحات اینترنتی را مسیر می‌دهد. برخی اوقات نیز به ماشینی که برنامه وب سرور روی آن نصب شده است، وب سرور گفته می‌شود. برای مثال اگر سرور را یک رایانه قدرتمند در اتاق سرور بدانیم، وب‌سرور نرم افزار ویژه ای است که روی آن رایانه نصب می‌شود تا اطلاعات سایت در به شکل اینترنت در اختیار کاربران قرار گیرد. وب سرور بخشی از خدماتی است که سرور کرس می‌کند؛ یعنی هر وب‌سرور الزاما روی جایگاهی از سخت افزار سرور سوار می‌شود.
وقتی حرف از میزبانی وب می‌شود، منظور از فایل‌های سایت شامل کدهای HTML، تصاویر، ویدیوها، فایل‌های CSS و اسکریپت‌های مختلف است. همه این موارد روی فضای مشخصی قرار می‌گیرند که از طریق اینترنت در دسترس مرورگرها قرار خواهد گرفت. اگر وب سرور به دو جنبه نرم افزاری و سخت افزاری تقسیم کنیم، قسمت سخت افزاری همان سیستمی است که همه فایل‌ها را نگهداری می‌کند.
وب‌سرور در هنگام دریافت تقاضا، همین فایل‌ها را شناسایی و جمع آوری می‌کند. در وب سرور استاتیک، فایل‌های سایت دقیقا همان نسخه ذخیره شده را برمی‌گردانند. اما در وب سرور پویا، یک پایگاه اطلاعات یا کدهای سمت سرور ممکن است بخش‌هایی از محتوا را تغییر دهند؛ برای نمونه، نمایش تازه ترین محصولات فروشگاه آنلاین. به هر حال، جدای از استاتیک یا دینامیک بودن، کل فایل‌های وب در فضای میزبانی مستقر هستند. نام دامنه نیز به این فضا اشاره دارد تا کاربر بتواند سریع و بدون دردسر آدرس را تایپ کند و به محتوا برسد.
برای حفظ امنیت وب‌سرورها و جلوگیری از حملات سایبری، مدیران سایت‌ها باید اقدامات پیشگیرانه ای انجام دهند. از آنجا که وب‌سرورها نقطه اتصال کاربران به اطلاعات اصلی سایت هستند، هرگونه ضعف در این بخش می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. برای کاهش خطرات، لازم است سیستم عامل و نرم افزارهای مرتبط به طور مرتب به روزرسانی شوند تا مشکلات امنیتی شناخته شده برطرف شوند. همچنین تنظیم دقیق فایروال و قوانین آن در بخش‌های ورودی و خروجی، می‌تواند ترافیک‌های مشکوک را مسدود کند.
استفاده از پروتکل HTTPS و گواهینامه‌های SSL/TLS باعث می‌شود اطلاعات در مسیر انتقال ایمن بمانند و از دستکاری یا شنود جلوگیری شود. محدود کردن دسترسی‌ها از طریق احراز هویت قوی، مانند استفاده از رمزهای پیچیده و توکن‌های امنیتی، و همچنین جداسازی سطوح دسترسی کاربران، از دسترسی غیرمجاز به فایل‌های حساس جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این، بررسی مداوم لاگ‌ها و نظارت بر فعالیت‌های ثبت شده، به شناسایی سریع رفتارهای غیرعادی کمک می‌کند. تهیه نسخه‌های پشتیبان به صورت منظم و نگهداری آن‌ها در مکانی امن، در صورت وقوع حملات، امکان بازیابی سریع اطلاعات را فراهم می‌کند. در نهایت، آموزش تیم‌های فنی و واکنش سریع به هشدارهای امنیتی، می‌تواند سطح ایمنی وب سرورها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
کاربران حرفه ای اغلب در جستجوی سخت افزارهای بادوام هستند. فروشگاه دکتر اچ پی انواع مختلفی از سرورها و تجهیزات جانبی را فراهم کرده است. مدل‌ها و قطعات مختلف در آن فهرست شده اند تا کسانی که انگیزه راه اندازی زیرساخت پایدار دارند، انتخاب دلخواهشان را برای خرید سرور نو و استوک و دیگر محصولات پیدا کنند. در صورت نیاز می‌توانید از کارشناسان دکتر اچ پی مشاوره بگیرید و سرور متناسب با اهدافتان را دریافت کنید.
وب‌سرورها پایه و اساس ارتباطات آنلاین هستند. همانطور که هر سیستم اطلاعاتی برای عملکرد بهتر نیاز به نظم دارد، وب سرورها نیز وظیفه دارند اطلاعات را به شکلی منظم و دقیق منتقل کنند. این ابزارها از انواع ساده ای که فقط اطلاعات ثابت را منتقل می‌کنند تا مدل‌های پیشرفته تر که محتوای متنوع و پویا را مدیریت می‌کنند، تولید شده اند. انتخاب وب سرور مناسب برای هر سایت به نیازهای پروژه، زبان برنامه نویسی، امنیت، قدرت پردازش و بودجه بستگی دارد. در نهایت، وب‌سروری که سرعت و امنیت کافی داشته باشد، می‌تواند عملکرد سایت را بهبود دهد و تجربه کاربری بهتری برای شما ایجاد کند.
